ابوصرمه خزرجى

پدیدآورسیدمصطفی اسدی

نشریهدائرة المعارف قرآن

شماره نشریهجلد 1

تاریخ انتشار1388/01/30

منبع مقاله

share 3893 بازدید

ابوصرمه خزرجى: از شاعران عرب

در نام او اختلاف است. طبرى براى او، نام‌هاى صرمة بن مالك، قيس‌بن صرمه، صرمة‌بن انس، ابوقيس بن‌صرمه را آورده است.[133] در اسم و كنيه او، نقل‌هاى ديگرى نيز وجود دارد.[134] او از بنى‌نجّار بود[135] و 120 سال عمر كرد.[136] در جاهليّت، رهبانيّت اختيار و لباس پشمينه به تن و از بت‌پرستى دورى مى‌كرد. خود را از جنابت شست‌و‌شو مى‌داد و از زن حائض دورى مى‌جست.[137] بر زبانش حق جارى بود و خدا را به بزرگى ياد مى‌كرد. دين مسيحيّت را برگزيد؛ امّا از آن صرف‌نظر كرد. جُنُب و حائض حق ورود به مكان ويژه عبادتش را نداشتند. او مى‌گفت: من خداى ابراهيم را مى‌پرستم.[138] ابوصرمه، در قبيله‌اش مورد احترام بود؛[139] قبيله قريش را دوست مى‌داشت و چندين سال در ميان آنان زندگى كرد. زيرا همسرش، ارنب دختر اسدبن عبدالعزّى از قريش بود.[140] گويند: هنگام هجرت پيامبر(صلى الله عليه وآله)به يثرب، ابوصرمه اسلام را در كهن‌سالى به نيكى پذيرفت و از سابقان در اسلام پس از هجرت شد و جنگ بدر و ديگر غزوات را درك كرد.[141] به نقلى، در فتح مصر نيز حضور داشت.[142] به ابوصرمه اشعار زيبايى نسبت داده شده كه در اشعار دوران جاهليّت او، دعوت به خدا، نيكوكارى، تقوا، اخلاق نيك و صلح و آشتى به چشم مى‌خورد.[143] او پس از اسلام، در ستايش خدا، پيامبر اسلام و توفيق تشرّف به دين اسلام، فضايل قريش وآزمون‌هاى آن‌ها از سوى خداوند، اشعارى سروده است.[144] نقل شده است كه عبداللّه‌بن‌عباس، براى آموختن اشعار ابوصرمه مدّتى نزد وى مى‌آمد.[145] او راوى احاديثى از پيامبر(صلى الله عليه وآله)بدون واسطه يا از طريقِ ابوايوب انصارى و ديگران است.

ابوصرمه در شأن نزول:

بخشى از آيه 187 بقره/2 درباره ابوصرمه نازل شده است.[146] روزه‌دار در آغاز اسلام، فقط مجاز به خوردن و آشاميدن از غروب تا پيش از خواب، يا قبل از وقت نماز عشا بود.[147] روزى ابوصرمه از كار در نخلستان، به خانه بازگشت و بر اثر خستگى به خواب رفت. هنگامى كه بيدار شد،[148] از خوردن غذا پرهيز كرد و با همان حال، روز بعد را روزه گرفت. هنگام ظهر بى‌هوش شد[149] و به نقل سُدّى، پيامبر به او فرمود: چرا تو را رنجور مى‌بينم؟[150] ابوصرمه ماجرا را نقل‌كرد؛ آن گاه اين آيه نازل شد: «كُلوا وَ اشرَبوا حَتّى يَتبيَّنَ لَكم الخَيطُ الأبيَضُ مِنَ الخيطِ الأسوَدِ مِن الفجرِ... = بخوريد و بياشاميد تا رشته سپيد بامداد از رشته سياه [شب]بر شما نمودار شود». با نزول اين آيه، حرمت خوردن و آشاميدن در شب ماه رمضان نسخ شد و مسلمانان خوشحال شدند.[151]

منابع:

اسباب النزول، واحدى؛ الاستيعاب فى معرفة الأصحاب؛ اسدالغابه فى معرفة الصحابه؛ الاصابة فى تمييز الصحابه؛ البداية و النهايه؛ تفسير القمى؛ التفسيرالكبير؛ توضيح المشتبه؛ جامع‌البيان عن تأويل آى‌القرآن؛ السيرة‌النبويّه، ابن‌هشام؛ كتاب‌الثقات؛ مجمع‌البيان فى تفسير القرآن؛ مروج‌الذهب.
سيدمصطفى اسدى



[133] جامع البيان، مج 2، ج 2، ص 223-228.
[134] توضيح المشتبه، ج 5، ص 458؛ الثقات، ج‌3، ص‌340؛ سيره ابن‌هشام، ج2، ص 510؛ مجمع البيان، ج‌1، ص‌503.
[135] اسدالغابه، ج‌3، ص‌18.
[136] الاصابه، ج‌3، ص‌342.
[137] البداية و النهايه، ج‌3، ص‌124.
[138] مروج‌الذهب، ج1، ص71؛ الاستيعاب، ج4، ص298.
[139] الاصابه، ج‌3، ص‌342.
[140] البداية و النهايه، ج‌3، ص‌121.
[141] الاستيعاب، ج‌4، ص‌254.
[142] الاصابة، ج‌7، ص‌184.
[143] سيره ابن هشام، ج‌2، ص‌510 و 511‌.
[144] همان، ص‌512‌.
[145] الاصابه، ج‌3، ص‌341.
[146] جامع البيان، مج 2، ج 2، ص 223 و 224.
[147] قمى، ج‌1، ص‌93؛ التفسير الكبير، ج‌5‌، ص‌268.
[148] الاصابه، ج‌3، ص‌343.
[149] اسباب النزول، واحدى، ص‌48.
[150] جامع البيان، مج‌2، ج‌2، ص‌227.
[151] اسباب النزول، واحدى، ص‌49.

مقالات مشابه

بررسي تحليل علامه طباطبايي از بازخواست هارون(ع) توسط موسي(ع)

نام نشریهاندیشه نوین دینی

نام نویسندهعبدالکریم بهجت‌پور, حمید نادری قهفرخی

جبرئيل

نام نشریهدائرة المعارف قرآن

نام نویسندهاحمد جمالی

ثعلبة بن وديعه انصارى

نام نشریهدائرة المعارف قرآن

نام نویسندهسیداحمد سادات

جباربن صخر انصارى

نام نشریهدائرة المعارف قرآن

نام نویسندهمنصور داداش‌نژاد

ثابت بن قيس بن شماس

نام نشریهدائرة المعارف قرآن

نام نویسندهعلی محمدی یدک

جلاس بن سويد انصارى

نام نشریهدائرة المعارف قرآن

نام نویسندهبخش تاریخ و اعلام, رسول قلیچ

جعفر بن ابى طالب

نام نشریهدائرة المعارف قرآن

نام نویسندهحمید حاج امینی, ستار عودی

ثعلبة بن غنمه انصارى

نام نشریهدائرة المعارف قرآن

نام نویسندهمحمدحسن درایتی

جالوت

نام نشریهدائرة المعارف قرآن

نام نویسندهمحمد نظری